به خلیج همیشه فارس می رویم و به یکی از جزایر زیبایش سر می زنیم. می خواهیم به معرفی جزیره قشم بپردازیم؛ جزیره ای که عنوان بزرگترین جزیره ایران و خلیج فارس را یدک می کشد. شاید تا چند سال پیش کمتر گردشگری راهش را به سوی این جزیره کج می کرد؛ اما امروزه جاذبه های قشم جایگاه خاصی در میان گردشگران داخلی و خارجی پیدا کرده اند. در ادامه دیدنی های این جزیره را به شما معرفی می کنیم
به خلیج همیشه فارس می رویم و به یکی از جزایر زیبایش سر می زنیم. می خواهیم به معرفی جزیره قشم بپردازیم؛ جزیره ای که عنوان بزرگترین جزیره ایران و خلیج فارس را یدک می کشد. شاید تا چند سال پیش کمتر گردشگری راهش را به سوی این جزیره کج می کرد؛ اما امروزه جاذبه های قشم جایگاه خاصی در میان گردشگران داخلی و خارجی پیدا کرده اند. در ادامه دیدنی های این جزیره را به شما معرفی می کنیم، از امکانات قشم می گوییم و نگاهی گذرا به تاریخچه و سایر ویژگی های این مقصد داریم. قشم بزرگترین جزیره ایران و خلیج فارس است و حدود ۲.۵ برابرِ دومین جزیره بزرگ خلیج‌فارس یعنی بحرین وسعت دارد. طبق آخرین تقسیمات کشوری امروزه ۶۹ شهر و روستا در این جزیره جای دارند که مهم ترین شهرهای آن سوزا، هرمز، قشم و بندر درگهان هستند.
بیشتر مردم قشم مسلمان و پیرو مذهب تسنن (شافعی) هستند. شیعیان نیز در این جزیره زندگی می کنند؛ اما درصد کمتری نسبت به سنی ها دارند. مردم قشم به زبان فارسی سخن می گویند؛ اما گویش بندری دارند. این گویش آهنگ خاصی دارد، بسیار شیرین است و همه از پس فهمش بر می آیند. در شهرها و روستاهای مختلف قشم این گویش یکسان است و معمولا تفاوتی میان آنها حس نمی شود. به عبارتی زبان قشمی ترکیبی از زبان های عربی، فارسی، بندری، هندی و انگلیسی است و در اثر مورد استعمار قرار گرفتن در دوران مختلف تاریخ، آثاری از دیگر زبان های دنیا نیز در آن دیده می شود. در هر جای قشم که احساس گرسنگی کردید جلوی اولین رستوران که اغلب سنتی هستند توقف کنید و سفارش یک غذای خوشمزه بدهید. به واسطه همسایگی با دریا، سفره قشمی ها مملو از آبزیان است. آنها از ماهی ها، صدف ها، خرچنگ ها و .... غذاهای بسیار لذیذی تهیه و حسابی نمک گیرتان می کنند. البته غذاهای دیگری نیز وجود دارد که از گوشت قرمز یا مرغ تهیه می شود. برای رزرو و اجاره اقامتگاه در قشم می‌توانید از طریق سایت چتراتا اقدام نمایید.
جاذبه های گردشگری قشم
جزیره ناز
وقتی به سی ودو کیلومتری قشم میرسید، درست انتهای بلوار آزادگان، پارکینگ جزیره ناز را خواهید دید که در جاده ساحلی دریا در قسمت جنوب جزیره قرار گرفته است. شگفتی اینجا وجود دو تپه ماسه‌ای بوده که به هنگام جزر و پایین رفتن آب دریا، به ساحل قشم وصل می‌شوند و درنتیجه شما می‌توانید از آنجا جزیره لارک و هرمز را ببینید. در نتیجه هنگام مد که آب بالا می‌آید، شاهد چند جزیره خواهید بود. بهترین زمان رفتن به این مکان، سه ساعت قبل از پایین رفتن آب است و خوب است تا یک ساعت بعد از مد برگردید. البته حواستان باشد که اگر با ماشین به این جزایر بروید، ممکن است بعد از بالا آمدن آب، ماشین‌تان در گل گیر کند. درست شبیه حادثه‌ای که در سریال پایتخت اتفاق افتاد.
غروب ساحل ناز دیدن دارد. همچنین کمی که در ساحل گردش کنید می‌توانید انواع و اقسام جانوران دریایی مانند خرچنگ، ستاره دریایی و .. را هم ببینید. با این که جزیره ناز خالی از سکنه است اما ماهیگیرها تعدادی کمپ برای استراحت در این جزیره، ساخته‌اند. پیشنهاد ما این است که تفریحاتی مثل شترسواری در ساحل و یا پرواز در آسمان با پاراگلایدر و تفریحات آبی مثل بناناسواری را در این جزیره تجربه کنید.
بازدید شما از جاهای دیدنی قشم بسیار مقرون به صرفه خواهد بود و سفر کم هزینه ای خواهید داشت. خوب است بدانید که می توانید یک دور شترسواری در ساحل ناز نیز انجام دهید.همچنین اگر می‌خواهید پرواز در آسمان جزیره را تجربه کنید، برای 5 تا 20 دقیقه پرواز با پاراگلایدر را نیز تجربه کنید و با پرداخت مبلغی اضافه تر نیز می‌توانید عکس‌ها و فیلم‌هایی را که در زمان پرواز از شما ثبت شده، تحویل بگیرید. یکی از بهترین مکان‌ها برای غواصی، همین قسمت از قشم است. اگر نظر ما را بخواهید، هیج تفریحی هیجان‌انگیزتر از غواصی نیست. هرچند اگر تا به حال غواصی نکرده‌اید و یا برای اولین بار است که می‌خواهید برخی از این تفریحات آبی و هوایی را تجربه کنید.
یک گزینه خوب برای طرفداران هیجان، جت اسکی است اما اگر روحیه ملایم‌تری دارید، قایق سواری را انتخاب کنید. اگر می‌خواهید پیش از سفر برای هزینه‌های تفریحی‌تان برنامه‌ریزی کنید خوب است بدانید 15 دقیقه جت اسکی 150 هزار تومان برایتان هزینه دارد در حالی که برای قایق سواری باید 110 هزارتومان پرداخت کنید.
جزیره هنگام
جزیره هنگام در جنوب مرکزی جزیره قشم، در ۲ کیلومتری این جزیره و در جلوی روستای شیب دراز واقع است. جزیره هِنگام که قدیمی‌ها به آن هنجام و هنیام هم می‌گفتند ، ۵۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و پر است از معادن نمک،خاک و سرب.
از نقاط دیدنی جزیره جدا از مردم که به ماهیگیری مشغولند، تأسیسات بندری انگلیسی‌هاست، به اضافه اینکه تماشای دسته‌های دلفین اطراف جزیره، لاک‌پشتان دریایی و سواحل زیبای صخره‌ای و شنی انتظارمان را می‌کشند.شنا و غواصی در سواحل بکر، هنگام را خواستنی‌تر می‌کند. این جزیره، یک بازارچه ساحلی هم دارد که زن‌ها و مردهای جزیره دست‌ساخته‌هایشان را در آن می‌فروشند، عده‌ای نان می‌پزند و عده‌ای سمبوسه دست گردشگرها می‌دهند و صدای سنج و دمام هم به راه است.
تنگه چاهکوه
یکی از بهترین جاذبه های قشم، تنگه چاهکوه است. ۷۰ کیلومتر مانده به شهر قشم و در کنار روستای چاهوی شرقی، در بخش غربی ساحل شمالی جزیره قشم، دره ای قرار گرفته که با قدم گذاشتن در آن وارد دنیایی پر از وهم و خیال می شویم. تنگه چاهکوه ۱۰۰ متری که اسمش چاهکوه است در دل کوهی سنگی قرار گرفته و همین که پا در آن بگذارید با فضایی عریض با دیواره هایی بلند مواجه می شوید. اما این وضعیت چندان دوام ندارد و اگر به سمت جنوب دره بروید از عرض راه کم می شود و آنقدر راه باریک می شود که دیگر به زحمت می توان آسمان را آن بالا دید. شاید این باریک شدن راه حتی راه رفتن را دچار مشکل کند ولی در ادامه دالان هایی قرار گرفته که می شود قدری در آن نشست و خستگی در کرد.
همانطور که از اسم دره پیداست، دره چا ه های زیاد اما کم عمقی هم دارد، چاه هایی که اهالی روستای چاهو آن را برای ذخیره و هدایت آب باران حفر کرده اند و هرکدام از آنها قدمتی باستانی دارند.
غار خربس قشم
غار خربس در ۱۵ کیلومتری قشم و در ارتفاعات روستای خربس واقع شده است و یکی از بهترین مکان های دیدنی قشم محسوب می‌شود. این غار یکی از پدیده‌های کهن و در عین حال عجیبِ زمین‌شناسی محسوب می‌شود. آنچه رازآلود و شگفت انگیز به نظر می‌رسد، آثاری از معماری صخره‌ای در بخش‌های مختلف غار است که نشان از حضور مردمان کهن در این منطقه و دستکاری غار توسط آنها دارد که قدمت این آثار به زمان مادها می‌رسد. عده‌ای از محققان بر این باورند که این غار نیایشگاه پیروان آیین مهرپرستی، یا محل نگهداری استخوان مردگان در زمان مادها بوده است. این پدیده‌ی بسیار قدیمی زمین شناختی با نشانه‌هایی از حضور مردمان کهن در آن از جاذبه‌های طبیعی قشم است که قطعاً بازدید از آن یک تجربه‌ی به یاد ماندنی برای شما خواهد بود.
چاه های تل آب یا طلا
چاه های طلا در لافت، قدمتی بسیار طولانی دارند و هدف از ساخت آن ها ذخیره ی آب باران بوده است. چاه های طلا از جذاب ترین جاذبه های قشم می باشند، این چاه ها در ۷۶ کیلومتری شهر قشم و در ۳۰ کیلومتری شمال فرودگاه بین المللی قشم نیز قرار دارند و زمانی که برای بازدید این چاه ها می روید مشاهده می کنید قلعه نادری هم درست در کنار همین چاه ها در داخل گودال دامنه ی کوه به چشم می خورد. وجود چاه های تل آب در این منطقه ی گرمسیری حاکی از تکنولوژی ذخیره ی آب پارسیان جزیره نشین در دوره حکومت هخامنشیان نیز بوده است. مردم سخت‌کوش این منطقه، با زحمت زیاد در دل سنگ‌های شیستی برای ذخیره آب زلال باران چاه‌هایی حفر کرده‌اند. تل مشرف بر این چاه‌ها، با سطح سنگی مرجانی، آب باران را به گودال محل چاه‌ها هدایت می‌کند و چون کف چاه ها به لایه های گچی ختم شده است، آب برای مدت طولانی نسبتاً سالم و خنک در آن باقی می ماند.
جنگل های حرا
اسم قشم با جنگل‌های حرا گره خورده است، جنگل‌هایی که زیبایی و شگفتی پنهان و پدیدار شدن ناگهانی‌اش از زیر آب حیرت هر ببیننده‌ای را به دنبال دارد.جنگل‌های حرا که در منابع نوشته شده درختان مانگروی آن را یک ایرانی از هند به قشم آورده، در شمال جزیره قرار گرفته و با بالارفتن آب به زیر آب می‌روند و همین که آب پایین برود، دشت وسیعی از درختان حرا از دل آب بیرون می‌آید که شگفتی هر بینندهای را به دنبال دارد. این شگفتی وقتی دوچندان می‌شود که بدانیم این جنگل‌ها در آبهای شور زندگی می‌کنند.جنگل‌های حرا عمری ۳۰ تا ۴۰ میلیون ساله دارند و از عجایب هفتگانه جزیره قشمند. این جنگل‌ها از بندر لافت تا روستای سهیلی و در فضایی ۷ هزار و ۲۳۶ هکتار متری کشیده شده‌اند. عمق آب منطقه‌ای که جنگل‌های حرا در آن قرار دارد بیشتر از یک تا یک و نیم متر نیست و همین مسئله باعث می‌شود با فروکش کردن آب دریا ۶ تا ۷ ساعت نمایان شوند.
دره‌ی ستارگان قشم
این دره در فاصله ۵ کیلومترى از ساحل جنوبى جزیره قشم و در غرب روستای برکه خلف واقع شده است. دلیل نامگذاری این دره آن است که بومیان جزیره عقیده داشتند که ۲ میلیون سال پیش ستاره‌ای از آسمان به درون جزیره فرود آمده و این اشکال عجیب را ایجاد کرده است. دره‌ی ستارگان یکی از شگفت‌انگیزترین جاهای دیدنی قشم است که حدود ۲ میلیون سال قدمت دارد. این دره بر اثر پدیده‌های زمین‌شناسی نظیر فرسایش به وسیله‌ی آب هاى سطحى، تندبادها و رگبارهاى فصلى در این ناحیه به وجود آمده و به خلق چنین شاهکار طبیعی منجر شده است. با رسیدن به این منطقه و دیدن کوه‌ها، حفره‌های تو در تو و رسوبی، ستون‌ها و دالان‌ها شگفت زده خواهید شد. پس از عبور از دالان‌ها، آسمان آبی بالای سرتان خودنمایی می‌کند و منظره‌‌ی بی بدیلی را ایجاد می‌نماید. در مسیر بازدید از دره ستارگان قشم حتماً در روستای برکه خلف توقف کنید؛ چرا که این روستا یکی از پاکیزه‌ترین روستاهای ایران است و علاوه برآن با دیدن صنایع دستی آن نیز هیجان زده خواهید شد!
غار نمکدان قشم
غار نمکی یکی زیباترین جاهای دیدنی قشم است. این غار طولانی‌ترین غار نمکی جهان است که در ۱۰۰ کیلومتری قشم قرار دارد و تاکنون ۶ کیلومتر از آن شناسایی شده است. سقف غار با قندیل‌های زیبای بلورین و مرمرین نمکی پوشیده شده و در کف آن نیز جریانی از آب نمک وجود دارد که منظره‌‌ی بی‌نظیری را ایجاد می‌نماید. داخل غار و به خصوص اعماق آن بسیار تاریک است و برای رفتن به آنجا و مشاهده‌ی استالاکتیت‌های بلورین آن به چراغ قوه‌ای قوی و پر نور نیاز خواهید داشت. جالب است بدانید که نمک‌های غار نیز خاصیت درمانی دارند. جریان آبی که از دل کوهِ نمکدان خارج می‌شود، پس از حل کردنِ نمک‌های مسیر در خودش، به صورت چشمه‌ی نمک در دامنه‌ی کوه می‌جوشد و با ریختن به گودال مجاور خود، آن را به یک حوضچه‌ی طبیعی سفید رنگ زیبا تبدیل می‌نماید. این غار یکی از تماشایی‌ترین غارهای جزیره‌ی قشم است که قطعاً ارزش دیدن را خواهد داشت.
جزایر مرجانی
جزایر مرجانی قشم جز زیباترین و دیدنی‌ترین مجموعه‌های مرجانی در دنیا است که در آبهای جزیره قشم در خلیج فارس وجود دارد. انواع موجودات ریز دریایی و آبزیان مانند ماهی‌های رنگارنگ در انواع مختلف دیده می شود. گردشگران تور قشم که به جزیره هنگام و شمال جزیره لارک می‌روند بدانند که جزایر مرجانی قشم به این سواحل نزدیک است و دارای ظرفیت بسیار بالا در این زمینه می‌باشد.
سد و روستای گوران
از دیگر جاذبه های قشم، سد و روستای گوران است که حتما پیشنهاد می کنیم به سمت آن بروید و از جاذبه های آن دیدن کنید. ساخت پی های اولیه این سد به دوره هخامنشیان بازمی گردد و تاج آن را ساسانیان ساخته اند و خود سد در دوره پهلوی به پایان رسیده است. قدم گذاشتن در روستای گوران خودش سفر جداگانه ای است و تنها به دیدن سد گوران محدود نمی شود. گوران که از کلمه گبران گرفته شده و زرتشتیان در آن زندگی می کردند، جایی است که بیشتر قایق ها،لنج های ماهیگیری، لنج های باری و مسافربری در آن ساخته می شود و هر طرف را که نگاه کنید عده ای مشغول سرهم کردن چوب ساج و تنه درختان محلی و پیچ و مهره کردن آنها هستند.زمانی که به این منطقه رسیدید همین که شروع به قدم زدن در آن بنمایید دنیایی از شگفتی ها برایتان فراهم می آید.
پارک کروکودیل‌های قشم
شاید تا به امروز شما نیز تنها در باغ وحش توانسته باشید از نزدیک کروکودیل واقعی را تماشا کنید. اما بد نیست بدانید که کروکودیل‌های زیادی در مناطق جنوبی ایران زندگی می‌کنند. از این رو، در سال ۱۳۸۹، برای اولین بار یک مرکز پرورش و نگهداری از کروکودیل در جزیره هنگام تاسیس شد. اما پس از یک سال، این پارک که به نام پارک کروکودیل ها شهرت دارد، به جزیره قشم انتقال داده شد. در حال حاضر پارک کروکودیل ها یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی قشم محسوب می‌شود که داخل آن می‌توانید از نزدیک شاهد حضور این خزندگان شکارچی و عظیم الجثه باشید.
بازار درگهان قشم
در سفر به جزیرۀ بی‌مثال قشم انواع و اقسام دیدنی‌های جذاب و جاذبه‌های دلبرانه وجود دارد. اما یک قسمت مهم در سفر به این جزیرۀ بی‌همتا خرید اجناس نابی است که در این جزیرۀ تماشایی در معرض فروش قرار گرفته‌اند. بدون شک ورود به بازار درگهان و گشت و گذار و احیاناً خرید از این بازار بزرگ به یک روز کامل از روزهای سفر شما نیاز خواهد داشت. به این ترتیب شایسته است پیش از راهی‌شدن به جزیرۀ قشم در زمان برنامه‌ریزی برای سفر خود به جزیرۀ قشم یک روز کامل را برای دیدار از بازار بزرگ درگهان در حوالی جزیرۀ قشم در نظر بگیرید. بازار بزرگ درگهان فقط و فقط ۲۰ دقیقه با جزیرۀ قشم فاصله دارد. یکی از بهترین راه‌ها برای رسیدن به بازار درگهان استفاده از تاکسی‌های فعال در جزیرۀ قشم خواهد بود. کافی است از یک تاکسی خواهش کنید تا شما را به بازار درگهان برساند، ۲۰ دقیقۀ بعد در بازار درگهان خواهید بود. همچنین لازم است اضافه کنم که بازار درگهان هم رستوران وجود دارد و هم کافی‌شاپ بنابراین در یک روز از سفر که قرار است در بازار درگهان به گشت و گذار بپردازید می‌توانید از این امکانات بهره ببرید بنابراین نیازی نیست نگران نهار یا خستگی‌های احتمالی باشید. در این روز به خصوص فقط و فقط از بودن در بازار درگهان لذت ببرید.
دیدنی های جزیره هرمز
قبل از معرفی این جزیره زیبا و اسرار آمیز حتما توصیه می کنیم یک روز کامل از سفر به قشم را برای جاذبه های دیدنی جزیره هرمز در نظر بگیرید. هرمز تنها یک جزیره نیست بلکه سرزمین شگفتی‌ها است؛ جزیره‌ای سرخ رنگ که از دل دریا بیرون آمده است. جزیزه‌ای هزار رنگ که هر گوشه از آن داستانی برای شنیدن و طرحی برای دیدن دارد. هرمز را باید زندگی کرد خاکش را لمس کرد، طلوع و غروب را از بلندای صخره‌هایش تماشا کرد و تن به امواج دریای بی‌کرانش سپرد. جاذبه‌های گردشگری این جزیره کوه، غار، دره و صخره‌هایی شگفت‌آور هستند که با اجاره خانه در جزیره هرمز و سفر به آن می‌توانید آنها را از نزدیک ببینید و لذت ببرید.
قلعه پرتغالی ها
قلعه پرتغالی ها از دیدنی های قشم و هرمز است که در لیست مکان های طبیعی قرار نگرفته است؛ اما با این حال واقعا تماشایی است. ساخت این قلعه به زمان حضور پرتغالی ها در جزیره هرمز بازمی‌گردد. آنها برای ساخت قلعه از خاک سرخ جزیره استفاده کرده‌اند. علاوه بر این، پرتغالی ها در ساخت این قلعه از معماری ایرانی بهره برده‌اند.از جمله فضاهایی که در قلعه پرتغالی ها وجود دارد می‌توان به انبار تسلیحات، آب انبار و سالن‌های متعدد اشاره کرد.
قلعه پرتغالی ها در ساحل دریا ساخته شده است. پس از بیرون آمدن از قلعه با کمی دقت احتمالا می‌توانید پرندگان دریایی نظیر پلیکان و مرغ ماهیخوار را در این ساحل ببینید.
دره سکوت و الهه نمک
دره سکوت آرام‌ترین قسمت جزیره هرمز است. این دره به علت داشتن مقدار زیادی نمک، توانایی جذب نیروهای منفی و خنثی کردن بازتاب صدا را دارد؛ نام دره سکوت را به همین دلیل برایش انتخاب کرده‌اند. از آن جایی که در گذشته مردم محلی با ضربه‌های تبر از دل تپه‌ها و کوه‌های دره سنگ نمک استخراج می‌کردند، به آن «تبرزن» هم می‌گویند. الهه نمک که در انتهای دره قرار گرفته یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی هرمز است. صخره‌ای شکل گرفته از نمک که بازدیدکنندگان در همان نگاه اول محو زیبایی‌اش می‌شوند. برای نزدیک شدن به الهه نمک باید کفش‌هایتان را دربیاورید. در نظر داشته باشید که ساختار آن سست و توخالی است. افتادن شما در دل یکی از این حفره‌ها سبب آسیب دیدنتان می‌شود.
بزرگترین فرش خاکی جهان
بزرگترین فرش خاکی جهان بر تن یکی از ساحل‌های جزیره هرمز نقاشی شده است، آن هم با خاک رنگی جزیره! این فرش با طرح‌ها و نمادهایی از افسانه‌های محلی، قایق‌های ماهیگیری و حیواناتی مانند لاکپشت و آهو، با استفاده از ۱۸ رنگ مختلف، توسط تیم هنرمند آقای مهدی درویشی و با کمک افراد بومی نقاشی شده است. هر سال بیست و هشتم اسفند ماه در کنار این فرش مراسم باشکوهی به مناسبت نوروز برگزار می‌شود.
دره رنگین کمان
دره رنگین‌کمان یکی از بخش‌هایی است که بیشترین رنگ‌های جزیره هرمز را به خود اختصاص داده است و در جنوب غربی آن قرار دارد. این دره از بخش‌ها و کوه‌هایی به رنگ‌های مختلف زرد، سفید، قرمز و… تشکیل می‌شود که تلفیق این خاک‌های رنگی در کنار یکدیگر صحنه فوق‌العاده زیبایی را به‌وجود آورده است. در این دره یک سنگ بزرگ وجود دارد که مشابه دو دست رو به آسمان است، به‌گونه‌ای که هنگام وقوع باران آب از بین دو دست وارد گودال زیر سنگ می‌شود و تا مدت‌ها باقی می‌ماند.
دره مجسمه‌‌ها
شما در دره مجسمه ها، مجسمه واقعی نمیبینید و باید گفت که برای دیدن مجسمه‌های این دره شما باید قوه تخیل قوی داشته باشید. دیواره‌های این دره زیبا نمایشگاهی از آثار هنری طبیعی است که هر بینندهای را محو تماشای خود خواهد کرد. عکسهای جزیره هرمز که میبینید نمیتواند گویایی زیبایی و عجیب بودن این منطقه بکر و بسیار زیبا باشند. مسیر این دره طولانی نیست، ولی از آنجایی که جزئیات بسیار زیبایی دارد ممکن است که ساعت‌ها از شما زمان بگیرد. در ضمن در پایان این دره شما به یک پرتگاه زیبا با ارتفاع 40 متر میرسید و منظره زیبای خلیج فارس را میبینید و این پایان مقصد شما خواهد بود.
معدن خاک سرخ
معدن خاک سرخ هرمز دارای یکی از بهترین خاک‌های سرخ جهان است. این خاک در صنایع مختلفی نظیر رنگ سازی، صنایع شیشه‌سازی و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما به غیر از معدن خاک سرخ، ساحل سرخ هرمز بسیار دیدنی و زیباست. در این ساحل خاک و سنگ‌ها همه سرخ هستند. البته حواستان باشد روی این ساحل نشینید که لباستان حسابی رنگی می‌شود. از ساحل سرخ کمی آن طرف‌تر بروید، به ساحل نقره‌ای میرسید. خاک این ساحل نقره‌ای و درخشان است.
منبع : مجله چتراتا
